Fetva Dr.Jusuf Kardavi

Dijetari i madh Jusuf KARDAVI Pyetja: Emërtimi i fëmijëve
Eselamu Alejkum, a mundeni ju lutem të ni sqaroni direktivat Islame mbi zgjedhjen e emrave? Me fjalë të tjera, çfarë kriteri duhet të ndjek muslimani për të zgjedhur emrin?

Përgjigjia: Ue alejkumuselam ue rahmetullahi ue berketuhu.
Të gjitha lavdërimet i takojnë Allahut dhe paqja dhe shpëtimi qofshin mbi të Dërguarin e Tij.
E nderuar motër në Islam, lavdërojmë interesimin tuaj për të njohur sa më mirë Islamin dhe mësimet e tij, dhe lusim Allahun e Madhëruar të na ndihmojë që t’i shërbejmë kauzës së Tij, dhe të na e kthejë punën tonë për Hir të Tij.
Islami thekson që muslimanët duhet të kenë dhe tiu japin fëmijëve të tyre emra të mirë. Është transmetuar në hadith që Profeti (paqja dhe shpëtimi qofshin mbi të) ka thënë: “Ju do të thirreni në Ditën e Ringjalljes me emrat tuaj dhe emrat e baballarëve tuaj, kështu që kini emra të mirë”. (Transmetura nga Abu Davud)
Për të zgjedhur emra, ne duhet të ndjekim disa porosi të cilat janë dhënë në fetvan më poshtë nga dijetari i mirënjohur musliman, Sheikh Jusuf Al-Karadavi.
“Islami nuk përmend emra specifik që i obligon muslimanët të zgjedhin për fëmijët e tyre, qofshin ato arab apo joarab, femra apo meshkuj. Është ne dorë të njerëzve të zgjedhin emrat për fëmijët e tyre.
Megjithatë, për të zgjedhur emrin duhet të ndjekim disa rregulla Islame:
1. Duhet të jetë emër i mirë, të mos jetë emër i urryer (shpifët) nga njerëzit apo edhe nga vetë fëmija kur të rritet. Ato emra janë që përmbajnë kuptime si shenja të keqe, domethënie djalli, emra njerëzish që janë të njohur për shtypje dhe tepri, e kështu më rradhë. Për këtë arsye ne shohim që Profeti a.s i ndryshonte emrat e këqinj në emra të mirë. Për shembull, ai ndryshoi emrin e njërit “Kalilah” (Pak) në “Kathirah” (Shumë), dhe emrin e një tjetrit nga “Asijah” (Mëkatar) në “Xhamilah” ( I bukur), e të tjera.
2. Muslimani nuk duhet tia vëjë emrin djalit të tij “Abdul-Kabah”, “Abdul-Nabi” apo “Abdul-Husajn”, dhe emra të tjerë si këta që nënkuptojnë robëri ndaj të tjerëve sesa ndaj Allahut. Ibn Hazim ka thënë që emërimi i fëmijëve me kësi emrash është i ndaluar nga shumica e dijetarëve musliman, përveç emrit “Abdul-Mutalib.
3. Muslimani nuk duhet të emëroj fëmijën me emra madhështor dhe mburrëse. Kjo mbështet nga hadithi, “ Emrat më të urryer tek Allahu në jetën tjetër është i atij njeriu që e thërret veten “Mbreti i të gjithë mbretërve”, sepse veç Allahu është Zoti i të gjithë mbretërve” (Transmetuar nga Al-Buhari, Muslimi, Abu Davudi dhe Al-Tirmidhi).
Muslimanët janë gjithashtu të ndaluar të emërojnë fëmijët e tyre me emrat e bukur të Allahut, si për shembull “Ar-Rahman” (Mëshirplotë), Al-Khalik (Krijues), etj.
Është e ndaluar gjithashtu të përdorim si emra cilësitë e Allahut me nyje të shquar, si “Al-Aziz” (Më i fuqishmi) dhe “Al-Hakim” (Më i dituri). Por ato mund ti përdorim pa nyjen e shquar, do me thënë pa ‘Al’ por vetëm “Aziz” dhe “Hakim”.
4. Është e rekomandueshme që ti emërojmë fëmijët tanë me emra të Profetëve dhe njerëzve të drejtë, kjo që të jenë sa më shumë në kujtesën tonë dhe të shpresojmë që ata do të ndjekin rrugën e tyre dhe të jenë si ata.
Emrat më të mirë janë ata emra që tregojnë përulje (nënshtrim) ndaj Allahut, siç thuhet në hadith: “Emrat më të bukur tek Allahu janë ‘Abdullah’ (Rob i Allahut) dhe ‘Abdur-Rahman’ (Rob i Mëshiruesit)” (Transmetura nga Muslimi, Abu Davudi, At-Tirmidhi, dhe Ibn Majah).
E njëjta gjë është me emrat e tjerë që përmbajnë dy pjesë, e para ‘Abd’ dhe e dyta një nga emrat e bukur të Allahut, si ‘Abdul-Alim’.
5. Për sa i përket emrave jo arab, nuk ka ndonjë gjynah në përdorimin e tyre, kur kanë kuptim të mirë në atë gjuhë. Edhepse muslimanët e hershëm ishin arab të pastër dhe jetonin në një atmosferë të pastër arabe, ata i përdornin emrat jo arab për meshkuj apo femra. Për shembull, ‘Mariah’ (Nëna e besimtarëve) nëna e Ibrahimit djalit të Profetit Muhamed (paqja dhe shpëtimi qofshin mbi të) ishte e njohur me emrin e saj Koptik.
Gjthashtu, shumica e emrave të muslimanëve të hershëm kanë qenë emra bimësh, si ‘Talhah’, ‘Salamah’, ‘Hanzalah’; emra kafshësh dhe zogjësh, si ‘Asad’, ‘Sakr’; emra të objekteve natyrore, si ‘Bahr’ (lumi), ‘Jabal’ (mali); mbiemra të përdorura si emra, si ‘Amir’, ‘Salim’; emra Proftësh dhe njerëzve të drejtë, si ‘Ibrahim’, ‘Jusuf’, etj.
Kështu që muslimani duhet të ketë parasysh këto rregulla kur të zgjedh emra për fëmijët e tij.
Allahu e din më së miri.


Pyetja:
Si duhet ta trajtojmë individin, i cili thotë se është musliman, por nuk falet dhe nuk agjëron? A jemi të obliguar ta përshëndesim me selam dhe kur të vdes t’ia falim xhenazen?

Jusuf Kardavi:
Kjo i ngjan shembullit të njeriut, i cili caktohet nga shoqëria të cilës i takon për kryerjen e ndonjë detyre, për të cilën do të shpërblehet nëse e kryen me rregull, por edhe bëhet përgjegjës për kryerjen e atij obligimi. Megjithatë, nëse ky njeri nuk e kryen detyrën e besuar, edhe pse është i shëndoshë psiqikisht dhe fizikisht, dmth e le punën pa arsye, atëherë ky njeri mund të gjykohet në dy mënyra:
1- Me largim nga vendi i punës për shkak të mosrespektimit të detyrës ose
2- Me dënim më të butë së largimi nga puna, nëse nuk i ka nënçmuar publikisht obligimet e veta.
Kështu sqarohet qëndrimi i dijetarëve Islamikë mbi muslimanin i cili me vetëdije nuk i kryen obligimet fetare, e posaçërisht faljen e pesë namazeve gjatë ditës. Disa prej tyre konsiderojnë se obligimi thelbësor i çdo muslimani, e madje çdo njeriu në jetën e tij është përulja vetëm All-llahut xh.sh . Mosnënshtrimi ndaj All-llahut xh.sh konsiderohet si tradhëti e detyrës më qenësore të një muslimani dhe për këtë shkak individi i tillë nuk meriton ta mbajë emër muslimani, e as të gjendet nën mbrojtjen e Islamit.
Këtë mendim e përforcojnë edhe këto hadithe të besueshme:
“Mes njeriut dhe mosbesimit është lënia e namazit.”
“Ajo me çka dallohemi me ta (mosbesimtarët) është namazi, pra kush e le namazin është mosbesimtar.”
Ca dijetarë tjerë konsiderojnë se nëse individi i cili ka lënë pas dore ndonjë obligim islam duke mos e përbuzur atë, ndërsa kohë pas kohe e kryen, duke u penduar për lëshimet e veta dhe duke synuar kah përmirësimi, do të trajtohet si musliman.
Sipas asaj që deri tani e thamë, ata që e lënë faljen, e bëjnë këtë nga dy shkaqe:
1. Për shkak se mohojnë se namazi është obligim dhe nuk i kushtojnë kurrfarë rëndësie atij. Të tillët sipas mendimit unanim të dijetarëve islamë trajtohen si mosbesimtarë dhe renegatë, sepse roli dhe rëndësia e namazit në Islam janë të njohura.
Pra, çdonjëri që mohon, nënçmon dhe përgënjeshtron urdhërin e Zotit dhe të Dërguarit të Tij trajtohet si mosbesimtar, në zemrën e të cilit nuk ka besim (iman) as sa kokrra e grurit. Për këtë lloj të njerëzve All-llahu xh.sh thotë:
“...Atij që kundërshton All-llahun dhe të Dërguarin e Tij i takon zjarri i Xhehennemit, aty mbetet përgjithmonë.”
(Xhinn 23)
“Edhe kur i thirrni për t’u falur, ata e marrin për tallje e lojë. Këtë e bëjnë për shkak se janë njerëz që nuk kuptojnë.”
(Maide 58)
Këto ajete mjaft mirë përshkruajnë pozitën e atyre që namazin dhe ibadetet tjera i konsiderojnë si shenja të prapambeturisë dhe dekadencës, duke i përqeshur ata që falen.
2. Nuk e kryejnë faljen nga përtacia, të preokupuar me këtë botë duke shkuar pas epsheve të veta dhe mashtrimeve të ndryshme të shejtanit.
Rreth kësaj çështjeje dijetarët islamë kanë dhënë këto përgjigje:
Ebu Hanife:
“Personi i tillë do të konsiderohet si mëkatar
Maliku dhe Shafiu:
“Njeriu i tillë është mëkatar. Ai nuk do të konsiderohet si mosbesimtar,
Kuptohet, mendimi i këtyre dijetarëve bazohet në Kur’an dhe në hadithe të besueshme.
Në Kur’an theksohet edhe rasti, i cili tregon gjendjen e mohuesve në Ditën e Gjykimit:
“Atë ditë mjerë përgënjeshtarët!Se kur u thuhej “Përuluni!” nuk përuleshin.Atë ditë mjerë përgënjeshtarët!”
(Murselat 47, 48)
Se si do të ndihet mosbesimtari në Ditën e Gjykimit përshkruan ky ajet:
“Atë ditë, kur të shpallet çdo send dhe të thirren për të bërë sexhde, nuk do të munden.Me shikime të varura dhe me poshtërsi mbuluar, se kanë qenë të thirrur të bëjnë sexhde deri sa ishin të shëndoshë.”
(Kalem 42, 43)
All-llahu i Lartmadhëruar për politeistët thotë:
“...Por nëse pendohen, e kryejnë faljen dhe e japin zekatin, atëherë lëshojuani rrugën, se vërtet All-llahu fal, është Mëshirues”
(Teube 5)
Gjithashtu përshkruhet edhe dialogu mes besimtarëve dhe mosbesimtarëve në ditën e Gjykimit:
“(Besimtarët do të pyesin ç’ju solli në Sekar ?
(Mosbesimtarët) Do të thonë: Ne nuk e kryenim namazin, nuk i ushqenim të varfërit dhe përziheshim me të tjerët në punë të kota, ndërsa Ditën e Gjykimit nuk e besonim, derisa nuk na erdhi vdekja!”(Muddeththir 42, 43)
Pra, gjëja e parë që do t’i shtiejë në zjarr do të jetë moskryerja e faljes.
Ajeti vijues na tregon virtytet e dyftyrëshave:
“Dyftyrëshat përpiqen ta mashtrojnë All-llahun, por All-llahu i mashtron ata. Kur ngrihen ta falin namazin, ngrihen me përtesë dhe e bëjnë këtë vetëm për t’u dukur te njerëzit, ndërsa All-llahun e përmendin fare pak!”
(Nisa 142)
Gjithashtu, nëse u drejtohemi haditheve të të Dërguarit të Zotit , mund të vërejmë se edhe ato e vlerësojnë si mosbesimtar atë që me vetëdije le pas dore faljen. Ndër hadithet që trajtojnë këtë temë numërohen edhe këto:
“Mes njeriut dhe mosbesimit është lënia e faljes.” ;
“Ajo me çka dallohemi nga ata (mosbesimtarët) është namazi. Kush e lë atë (namazin) bëhet mosbesimtar.” ;
“Kurrë mos e le ndonjë namaz me vetëdije, sepse ai që e le namazin me vetëdije është i privuar mbrojtjes së All-llahut!”
“Kush rregullisht e kryen namazin do t’i jetë dritë, shpëtim dhe dëshmi në ditën e Gjykimit, e kush nuk e kryen rregullisht atë, nuk do të ketë dritë, shpëtim e as dëshmi dhe në ditën e Gjykimit do të jetë me shoqërinë e Karunit, faraonit, Hamanit dhe Ubejj b. Halefit.”
“Atij që i kalon namazi i ikindisë është sikur ai, të cilit i është gjymtuar (cunguar) familja dhe pasuria e vet.”
“Për dyftyrëshat (munafikët) nuk ka namaz më të rëndë se sabahu dhe jacia (në xhami), e po ta dinin se çfarë shpërblime kanë për ta, do t’i falnin qoftë edhe duke shkuar zvarra.
Kam vendosur që t’i urdhëroj muezinit të......
Gjithashtu, edhe as’habët , pa përjashtim konsiderojnë se personi që nuk falet duhet trajtuar si mosbesimtar dhe renegat:
Abdull-llah b. Shekik el-Ukajli r.a thotë:
“As’habët e Muhammedit a.s konsiderojnë se obligimi i vetëm, lënia e të cilit shpie në mosbesim është namazi.”
Aliu r.a:
“Ai që nuk falet është mosbesimtar!”
Ibn Abbasi r.a:
“Kush e lë pas dore namazin është bërë mosbesimtar!”
Ibn Mes’udi r.a:
“Kush e lë pas dore namazin, nuk ka fe!”
Xhabir b. Abdull-llahu r.a:
“Mosbesimtar është ai që nuk falet!”
Ebu Derda r.a:
“Nuk ka fe ai që nuk praktikon namazin, dhe nuk ka namaz ai që nuk ka marë abdest!”
Is’hak b. Ruvejhi:
“Me besnikëri është transmetuar nga i Dërguari i All-llahut a.s se ai që nuk falë namaz është mosbesimtar, por gjithashtu mosbesimtar konsiderohet edhe ai që me vetëdije dhe pa arsye e shtyen faljen e namazit.”
Ejjub es-Sihtijani r.a thotë:
“Është e padyshimtë se lënia e namazit është mosbesim!”
Hafidh Mundhiri, pas të theksuarit të haditheve dhe thënieve të as’habëve mbi këtë temë, thotë:
“Një grup i as’habëve dhe tabi’inëve i konsiderojnë si mosbesimtarë edhe ata që e shtyejnë faljen e namazit deri atëherë sa nuk kalon koha e tij. Mes këtyre gjenden edhe: ‘Umeri, ibn Mes’udi, ibn Abasi, Muadh ibn Xhebeli, Xhabir ibn Abdull-llahu, Ebu Derda, Ahmed ibn Hambeli, Is’hak b. Ruvejhi, Abdull-llah b. Mubaraku, Ibrahim en-Nehai, Hakim b. Utejbe, Ejjub es-Sahtijeni, Ebu Davud et-Tajalisi, Ebu Bekr b. Ebi Shejbe, Zuhejr b. Harbi dhe të tjerë, (Zoti qoftë i kënaqur me ta).
Këto janë mendime të transmetuara nga dijetarët e njohur islamë, tabi’inët dhe as’habët për mosbesimin e atij i cili qëllimisht, qoftë edhe një namaz e le pa e falë, e çfarë është atëherë qëndrimi i tyre ndaj atij i cili ka kaluar vite të tëra duke mos e përkulur kurizin kurrë që t’i bie në sexhde All-llahut xh.sh.
Pas gjithë kësaj që theksuam, mund të përfundojmë se ai i cili nuk e kryen namazin është:
-Mosbesimtar, nëse nuk falet duke e përbuzur kryerjen e namazit dhe rëndësinë e tij, ose:
-Mëkatar i madh, (e sipas disave përsëri mosbesimtar), nëse nuk e kryen atë për shkak të dhënies pas epsheve dhe dëshirave të veta.
Sipas mendimit më të butë, personi i tillë është mëkatar, i cili nuk është larg as nga kufri (mosbesimi), sepse nuk ka dyshim se mëkatet shpiejnë njëri në tjetrin, të vegjëlit nxisin në të mëdhenj, dhe kështu lehtë arrihet në mosbesim.
Për këtë shkak, është e domosdoshme që çdo njeri që ndihet si musliman ndërsa nuk e fal namazin, t’i rishqyrtojë veprat dhe rrugën e tij, t’i pendohet All-llahut xh.sh dhe ta përforcojë besimin me kryerjen e përhershme të namazit, njëlloj siç është e domosdoshme që besimtarët ta këpusin çdo kantakt me ata që me këmbëngulje qëndrojnë në mendimin se namazi nuk është obligim i muslimanit. Gjithsesi, kjo vlen nëse besimtarët i kanë këshilluar më parë ata, ndërsa ata nuk i kanë pranuar këshillat e tyre me kokëfortësi.
Namazi paraqet shtyllën kryesore të fesë, për moskryerjen e së cilës nuk ka ndjesë, përveç kur personi e humbë vetëdijen dhe nuk di se çka flet, e të gjitha sëmundjet tjera nuk janë arsye e mjaftueshme që namazi të mos falet, qoftë edhe nëse personi është i paralizuar apo rëndë i plagosur.
Sipas Ligjit Islamik (sheriatit) të sëmurit duhet thënë:
“Pastrohu si dhe sa të mundesh. Ulu qysh të mundesh, por mos e lësho namazin. Pastrohu me ujë, e nëse nuk ke ujë merr tejemmum , me dhè të pastër. Falu në këmbë, nëse kështu nuk mundesh, falu ulur, nëse nuk mundesh as kështu, falu i mbështetur në anën e djathtë apo i shtrirë në shpinë, e nëse as kështu nuk mundesh, atëherë lëvize kokën ose vetëm sytë, në kuptim të fjalëve të All-llahut xh.sh:
“Andaj, sa te keni mundësi ruajuni prej dënimit të All-llahut!”
(Tegabun 16)
Në përputhje me atë që thamë, vërejmë përgjegjësinë e mbarë shoqërisë për moskryerjen e këtij obligimi, e sidomos të çdo individi në kuadër të kompetencave të veta: babai është përgjegjes për djemtë dhe vajzat e moshës jomadhore, burri për gruan e tij, etj.
All-llahu xh.sh thotë:
“Urdhëro familjen tënde që të falë namaz, e edhe ti vetë zbatoje atë, ngase Ne nuk kërkojmë prej teje ndonjë furnizim. Ne të furnizojmë ty. Ardhmëria e mirë i takon atij që ruhet.
(Ta Ha 132)
Gjithashtu All-llahu xh.sh thotë:
“O ju që besuat, ruajeni veten dhe familjen tuaj nga zjarri, lëndë djegëse e të cilit janë njërëzit dhe gurët!”
(Tahrim 6)
Nëse me të vërtetë bashkëshorti e do gruan e tij, ndërsa babai fëmijët e tij, dhe nuk dëshirojnë që t’i humbin, atëherë le t’i mbrojnë nga zjarri duke u keshilluar me nënshtrim ndaj Krijuesit të tyre, para së gjithash me kryerjen e namazit.
Na ka mbetur edhe një çështje, të cilën jemi të obliguar ta spjegojmë, e kjo është se a jemi të obliguar t’ia falim xhenazen atij që nuk e ka falur namazin...
Kjo çështje gjithsesi varet se a ka qenë njeriu mosbesimtar, ose vetëm mëkatar i rëndë.
Sipas mendimit të dijetarëve, nëse njeriu që ka vdekur ka qenë i thirrur nga Imami (kryetari) i asaj kohe ose gjykatësi i sheriatit (si zëvendës i tij) që ta falë namazin, e ky nuk ka pranuar, atëherë nuk do t’i falet namazi pasiqë do të konsiderohet si mosbesimtar. Kjo vlen për njeriun i cili përveç namazit ka bërë edhe lëshime të tjera, siç janë mosndershmëria dhe moskryerja e obligimeve tjera islame.
Megjithatë, nëse personi nuk e ka mohuar namazin si obligim, ndonjëherë është falur e ndonjëherë jo, atëherë këtij personi do t’i falet namazi dhe i njëjti do të varroset në varrezat e muslimanëve.
U apelojmë besimtarëve, të cilët deri tani nuk kanë praktikuar namazin nga shkaqe të ndryshme që t’i drejtohen sinqerisht Krijuesit të tyre- All-llahut me pendim, dhe të fillojnë praktikimin e këtij obligimi të domosdoshëm për çdo besimtar. Nuk ka dyshim se Ai është Mëshiruesi, Falësi i mëkateve, i Cili me kënaqësi do t’ua pranojë pendimin e sinqertë dhe do t’ua falë mëkatet e mëparëshme insha- All-llah.
“O ju që keni besuar, pendohuni te All-llahu me një pendim të sinqertë!
(Tahrim
‘‘O ju që besuat, keni frikë All-llahun me një sinqeritet të vërtetë dhe mos vdisni ndryshe, pos duke qenë muslimanë!”
(Ali lmran l02)
Lavd-falënderimi i takon All-llahut
që na e mundësoi këtë.
Qoftë paqja mbi Lajmëtarin e Fundit, Muhammedin, familjen e tij, shokët e tij, si dhe mbi ne dhe të gjithë ata që do ta pasojnë rrugën e drejtë.
Pra, si perfundim mosfalja e namazit duke e mohuar ate te ben ti jobesimtar dhe ska rendesi shume nese e fal ne xhami apo ne shtepi ose ne rruge sepse Xhamia eshte vend tubimi dhe ajo nuk konsiderohet si toke e shenjte ose ndertese e shenjte vetem sepse ne te ka besimtare qe adhurojne Zotin po te kishte brenda saj varr ose ndonje idhull tjeter ajo nuk do te ishte e shenjte per rendesin e enamzait ne xhami do te flas me nje shkrim tjeter.



Pyetja:
I shkruaj hirësisë suaj për një çështje shumë të rëndësishme apo vitale për mua në këtë periudhë të jetës sime.
Unë jam arkitekt dhe jetoj në Amerikë. Më në fund arrita të doktoroj në inxhinieri në Britani. Para pak kohe m’u dha rasti të bëhem partner me një arkitekt amerikan për ta formuar një kompani arkite­kture në Amerikë. Por kjo lyp që unë të marr kredi nga ndonjë bankë. Natyrisht, unë e di se shikuar globalisht kjo është e ndaluar, por për mua kjo mund të jetë një e keqe e domosdoshme, e në veçanti kur dihet se unë kam harxhuar shumë që të vij deri në një rast të tillë.
I shkrova bankës islame “EL BEREKE” në Londër, e ajo ma ktheu përgjigjen pas katër muajsh!? Ishte ajo një përgjigje e paqartë, ndërkaq unë i shkrova edhe një herë, por kësaj radhe nuk mora përgjigje. Trokita në të gjitha dyert dhe i përdora të gjitha metodat, por pa rezultat. Unë jam një i ri plot elan dhe nuk dua ta humbi këtë rast. Qëllimi im është i pastër dhe kam dëshirë të pasurohem dhe t’i ndihmoj kësaj popullate të zhytur në vështirësi, e jo për të jetuar në pallat luksoz pa u interesuar për të tjerët, siç veprojnë shumë pasanikë tanë. Unë e pres me padurim përgjigjen tuaj. All-llahu ju shpërbleftë me shpërblimet më të mira.
Es-selamu alejkum ve rahmetull-llah!

Përgjigjia:
Nuk është e nda­lu­ar që muslimani të kërkojë pasuri dhe të mundohet për të, sepse pasuria në këndvështrimin islam nuk është krim, e as punë e ligë. Në Islam nuk pranohet ajo që e pohon krishterizmi: Pa­sa­niku nuk hynë në Mbretërinë e qiejve de­risa të kalojë dunjanë për vrimën e gjilpërës.
Por, përkundrazi, All-llahu e begatoi Pejgamberin e Vet dhe i tha: “Dhe të gjeti të varfër, e Ai të begatoi.” (Ed-Duha:
Prej lutjeve të Pejgamberit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ka qenë edhe kjo: “O Zot, unë të lus të më udhëzosh, të më bësh të devotshëm, të ndershëm dhe të pasur.”
Transmetohet nga Sa’d Ibën Ebi Vakasi: “All-llahu e don robin e vet të devotshëm, të pasur e të fshehur.
Amër Ibën Asit i tha: “Lum pasuria e ndershme për njeriun e devotshëm.”
Por dëshiroj t’ia ceki pye­të­sit disa të vërteta:
1. Pasuria, edhe nëse nuk është e mbrapshtë, ajo është spro­vë nga e cila duhet patur frikë. All-llahu i Madhërishëm thotë: “S’ka dyshim se pasuria juaj dhe fëmijët tuaj janë vetëm sprovë.” (Et-Tegabun: 15) E ve­çanërisht kur pronari i pasurisë ndjen se ai nuk ka nevojë për të tjerët: “Jo, është e vërtetë se njeriu i kalon kufijtë, për shkak se e ndien veten të pa­varur.” ( El-Alek: 6-7)
2. Pasuria materiale nuk është gjithçka. Njeriu mund të posedojë miliona dollarë, por të jetë i varfër në shpirt. Në ha­dithin e vërtetë thuhet: “Pasu­ria nuk është të kesh shumë kapital, por pasuri e vërtetë është pasu­ria e shpirtit.”
Transmetohet prej Ali Ibën Ebi Talibit se ka thënë: “Pasuria e shpirtit forcohet edhe nëse pakë­sohet kapitali, e njeriu mund të ketë shumë pasuri, por të jetë i nënçmuar!”
Një fjalë e urtë thotë: “Pa­suria e paktë që të mjafton, është më e mirë se pasuria e shumtë që të devijon.”
3. Disa njerëz mendojnë në vete, apo u thonë njerëzve, bile i zotohen All-llahut se sikur të vinin në ndonjë pasuri do të bënin shumë gjëra. Mirëpo kur i reali­zo­het ëndrra e tij, ai e then zo­ti­min dhe nuk e çon në vend fjalën e dhënë. Kjo është meto­dë e mu­nafikëve, për një grup të të cilëve na ka treguar All-llahu në suren Teube ku thotë: “E prej tyre (hipokritëve) pati sish që i patën dhënë besën All-llahut që: Nëse na jep (All-llahu) nga mirësia e Tij, ne do të ndajmë lëmoshë dhe do të bëhemi prej punëmirëve. Kur ju dha (All-llahu) nga të mi­rat e Veta, ata bënë koprraci me atë (që u dha), e thyen besën dhe u zbrapsën nga respekti ndaj All-llahut.” (Et-Teube: 75-76) Ndër­kaq muslimani ruhet të mos e go­det ndonjë njollë e hipokrizisë, dhe e lut All-llahun ta pastrojë prej saj.
4. Rreziku i lakmisë së nje­riut për pasuri mund ta shtyjë njeriun të nxitojë ta përvetësojë atë para kohe. Ndërkaq ligjet na­tyrore dhe juridike të All-llahut janë se: Kush dëshiron ta arrijë një gjë para kohe, dënohet me ndalimin e saj.
Po ashtu, lakmia e madhe ndaj pasurisë mund të shkaktojë që njeriu mos t’i përfillë dhe t’i lë pasdore gjërat që janë të do­mosdoshme fetarisht. Prej gjërave të domosdoshme që du­het të merren parasysh ja­në: kushtet e fitimit të pasurisë, kushtet e zhvi­llimit dhe har­xhi­mit të saj. Andaj, obligim i pa­kontestueshëm është që pasuria të fitohet në mënyrë të nder­sh­me (hallall), të harxhohet në gjë­ra të lejuara, dhe që njeriu të mos jetë koprrac në obligimet që ka në të. Ndërkaq praktikimi i këtyre rregullave është prej gjë­rave më të vështira për njeriun.
Në dritë të këtyre fakteve e analizojmë pyetjen e vëllait tonë, i cili dëshiron ta fillon jetën e tij ekonomike me marrjen e kamatës nga banka, për të cilën të gjitha institucionet shkencore islame ja­në të njëzëshme se është vepër e nda­luar (haram).
Por, ai këtë ia lejon vetes me pretekst se është e keqe e domos­doshme, dhe se ai është i detyruar për një gjë të tillë, me qëllim që ta arrijë standardin që e ka plani­fikuar për vete. Ai e konsideron këtë domosdoshmëri e cila ia lejon atij ta përdorë kamatën në transakcione. Por, a është e vër­tetë se kjo gjendje është e domos­doshme?
Vërejtje e patjetërsueshme rreth pretekstit të domosdosh­më­ri­së:
Ekziston një parim i pakon­testueshëm: se gjendjet e domos­doshme i kanë dispozitat e tyre të parapara me sheriat. Si për shem­bull, në raste të domosdoshmërisë ua ka lejuar individëve ta hanë coftinën, gjakun dhe mishin e derrit në rast urie të jashtëz­akon­shme, siç e potencon këtë qartë Kur’ani, por e kushtëzoi që të jetë jo për shije dhe pa e tepruar: “… e kush detyrohet nga uria (të hajë nga të ndaluarat), duke mos anuar dhe duke mos pasur për qëllim mëkatin, All-llahu falë shumë dhe është mëshirues.” (El-Maide: 3); “… e kush shtrë­ngo­het (të hajë nga këto) duke mos pasur për qëllim shijen dhe duke mos e tepruar, për të nuk është mëkat. Vërtet All-llahu falë, ësh­të mëshirues.” (El-Bekare: 173)
Nisur nga kjo, dijetarët mira­tuan një kriter tjetër plotësues, gjegjësisht: Ajo që është e lejuar për shkak të domosdoshmërisë, e ka masën e vet sipas nevojës, sep­se përndryshe do të ishte lakmues i të ndaluarës dhe kalues i kufij­ve.
Po ashtu, duhet pasur para­sysh edhe tre gjëra:
1. Realisht të jetë prezente domosdoshmëria, e jo të jetë kjo thjesht pretekst për lejimin e të ndaluarës së qartë. Kjo i ka argu­mentet dhe dëshmitë te dijetarët dhe ekspertët. Për këtë duhet t’i py­e­së dijetarët dhe ekspertët ob­jek­­tiv të ekonomisë dhe finan­cave, njerëz këta që nuk i ndjekin pasionet dhe nuk e shesin botën e ardhshme për interesat materiale: “… e askush nuk të informon ty si i dijshmi (All-llahu).” (Fatir: 14)
2. Nëse mbyllen, para atij që ka nevojë, qoftë individ apo qeveri, të gjitha dyert e hallallit, edhe përskaj orvatjes së hapjes së tyre, si dhe mospasjes alternativa legjitime që e plotësojnë nevojën. Në këtë rast mund t’i shfrytë­zoj­më gjërat e urrejtura me qëllim që të dalim nga gjendja e ngushtë dhe presioni i saj i ashpër. Ndër­kaq, nëse ekzistojnë alternativa tjera dhe hapet ndonjë derë e hallallit, në asnjë mënyrë nuk lejohet të drejtohemi në haram.
3. Që ajo e cila lejohet për raste të jashtëzakonshme të mos shndërrohet në parim të përgjith­shëm dhe kriter konstant, por du­het ditur se kjo është një përja­sh­tim i përkohshëm i cili shfuqi­zo­het me eliminimin e domosdosh­mërisë. Për këtë, dijetarët ia shtu­an rregullës: “Gjërat e domos­do­sh­me i lejojnë ndalesat” një rregull tjetër plotësuese, e që është: “Ajo që lejohet për shkak të domosdoshmërisë, i ka kufijtë e veta.” Kjo është bazuar në aje­tin: “… e kush shtrëngohet (të hajë nga këto) duke mos pasur për qëllim shijen dhe duke mos e tepruar, për të nuk është më­kat…” E ai i cili e tejkalon kufi­rin e të domosdoshmes në kohë ose sasi, ai e ka tepruar.
Më mirë për vëllain që pyet, e që është plot elan, është që të veprojë gradualisht, gjë që është prej ligjeve të All-llahut në koz­mos dhe sheriat, të ngjitet shka­llëve prej të parës, një nga një, mos ta kapërcejë realitetin dhe të mundohet t’i përfshijë të gjitha periudhat në një hap, sepse kjo mund ta çojë vetëm në humbjen e fesë dhe të kësaj bote, bashkë­risht.



Pyetje:
Disa njerëz e konsiderojnë të ndaluar dëgjimin e këngëve – çfarëdo qofshin ato – duke u mbështetur në këtë ajet kuranor:
وَمِنْ النَّاسِ مَنْ يَشْتَرِي لَهْوَ الْحَدِيثِ لِيُضِلَّ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَيَتَّخِذَهَا هُزُوًا أُولَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ مُهِينٌ
“Po, ka nga njerëzit që blejnë tregime boshe e me qëllim që t’i largojnë njerëzit prej rrugës së Allahut pa pasur kurrfarë fakti dhe për t’i marrë ato (ajetet e Allahut) si tallje. Për ta me siguri është përgatitur dënim i turpshëm”. (Llukman, 6).
Duke argumentuar se disa ashabë kanë thënë: Tregime boshe në këtë ajet janë këngët, siç argumentuan edhe me ajetin tjetër kuranor:
وَإِذَا سَمِعُوا اللَّغْوَ أَعْرَضُوا عَنْهُ ...
“Dhe kur dëgjojnë ndonjë llomotitje marrëzie, i kthejnë shpinën…”(El-Kasas, 55), duke thënë se kënga është llomotitje, prandaj a është i drejtë ky argumentim me këto dy ajete? Dhe cili është mendimi Juaj mbi dëgjimin e këngëve?
Na jep fetva mbi këtë çështje delikate, sepse njerëzit janë përçarë keq dhe kanë nevojë për një vendim të qartë e të prerë, për se ju falënderojmë dhe Allahu ju shpërbleftë!

Përgjigje:
Çështja e këngës me instrumente (me muzikë) dhe pa instrumente, është çështje që ka nxitur polemika ndërmjet juristëve islamë qysh nga shekujt e fillimit, të cilët për disa tema janë pajtuar, e për disa të tjera jo.
Janë pajtuar për ndalimin e çdo kënge që përmban elemente vulgare, imoralitet, ose stimulon për mëkat, sepse kënga është vetëm fjalë; e mira është e mirë, kurse e keqja është e keqe. Dhe çdo fjalë që bie ndesh me edukatën islame, është e ndaluar (haram), e ç’mendon nëse i shtohen edhe rima, melodia dhe fuqia e ndërtimit?.
Dhe janë pajtuar për lejimin e asaj që është e pastër nga këto, në rastet e gëzimeve legjitime, si dasmat, kthimi i një të humburi, ditët e festave etj., për të cilat ekzistojnë tekste autentike të qarta.
Ndërkaq, jashtë këtyre, ka mospajtime të dukshme. Kështu, disa syresh lejojnë çdo këngë qoftë me instrument apo pa të, madje e konsiderojnë të dëshiruar (mustehab). Disa të tjerë e ndalojnë (këngën) me instrumente, ndërsa e lejojnë pa to. Ndërkaq disa prej tyre këngën e ndalojnë në mënyrë kategorike, bile e llogarisin ndër të ndaluarat (haram).
Prej qëndrimeve të theksuara, ajo për të cilën ne japim fetva dhe pajtohemi është si vijon: Kënga - në esencë - është e lejuar. Esenca e gjërave është lejimi përderisa të paraqitet teksti i vërtetë për ndalimin e tij. Dhe çdo tekst që është paraqitur rreth ndalimit të këngës, është ose eksplicit e joautentik, ose autentik jo eksplicit. Të këtilla janë edhe dy ajetet e theksuara në pyetje.
Sa i përket ajetit të parë:
وَمِنْ النَّاسِ مَنْ يَشْتَرِي لَهْوَ الْحَدِيثِ
“Po, ka nga njerëzit që blejnë tregime boshe… “, me këtë ajet disa ashabë dhe tabiinë kanë argumentuar ndalimin e këngës (haram). Përgjigjja jonë më e mirë rreth këtij komentimit të tyre, është ajo që po e huazojmë nga fjalët e Imam ibni Hazmit në veprën “El-Muhal-li”, i cili thotë: “Nuk ka argumentim me këtë nga disa aspekte:
I pari: Nuk vlen si argument për tjetërkënd përveç Pejgamberit a.s.
I dyti: Këtë e kanë kundërshtuar sahabët dhe tabiinët e tjerë.
I treti: Teksti i ajetit rrënon argumentimin e tyre, sepse në ajet ka cilësor (vasf):
وَمِنْ النَّاسِ مَنْ يَشْتَرِي لَهْوَ الْحَدِيثِ لِيُضِلَّ
عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَيَتَّخِذَهَا هُزُوًا
“Po, ka nga njerëzit që blejnë tregime boshe e me qëllim që t’i largojnë njerëzit prej rrugës së Allahut pa pasur kurrfarë fakti dhe për t’i marrë ato (ajetet e Allahut) si tallje…”, dhe kush e vepron këtë cilësi, është mosbesimtar (kafir) padyshim, dhe sikur një njeri të blinte një mus’haf për t’i larguar me të njerëzit nga rruga e Allahut, dhe për ta marrë atë si tallje, do të ishte kafir. Kjo është që e qortoi Allahu i Madhërishëm. Dhe asnjëherë nuk ka qortuar i Lartmadhërishmi atë që blen tregime bosh për të luajtur me to, për ta qetësuar veten me to, e jo për të larguar nga rruga e Allahut. Po kështu është rasti edhe me atë që nuk e fal namazin me qëllim duke u marrë me lexim të Kur’anit, apo të Sunetit a Hadithit, apo me këngë, ose diçka tjetër; ai është mëkatar, fajtor tek Allahu xh.sh. Ai që nuk i dëmton ndonjërin nga tarzet duke u marrë me këto që i përmendëm, ai është i mirë.
Kurse për sa i përket ajetit të dytë:
وَإِذَا سَمِعُوا اللَّغْوَ أَعْرَضُوا عَنْهُ ...
“Dhe kur dëgjojnë ndonjë llomotitje marrëzie, i kthejnë shpinën…” (El-Kasas, 55), të argumentuarit me këtë për ndalimin e muzikës (këngës) po ashtu nuk është i qëndrueshëm, sepse shihet qartë se fjala “lagv” e ajetit ka kuptim llomotitje, sharje, fyerje e të ngjashme. Dhe vazhdimi i ajetit flet për këtë:
وَإِذَا سَمِعُوا اللَّغْوَ أَعْرَضُوا عَنْهُ وَ قاَلُوا لَناَ أَعْماَلُناَ
وَ لَكُمْ أَعْماَلُكُمْ سَلاَمٌ عَلَيْكُمْ لاَ نَبْتَغِي الْجاَهِلِينَ
“Dhe kur dëgjojnë ndonjë llomotitje marrëzie, i kthejnë shpinën dhe thonë: “Ne kemi veprat tona e ju tuajat, qofshi larg nesh, neve nuk na duhen injorantët!” (El-Kasas, 55), dhe ky është i ngjashëm me fjalët e të Lartmadhërishmit për “robërit e Zotit”:
وَ عِباَدُ الرَّحْمانِِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْناً
وَ إِذَا خاَطَبَهُمُ الْجاَهِلُونَ قاَلُوا سَلاَماً
“E robërit e Zotit janë ata që ecin nëpër tokë të qetë, e kur atyre u drejtohen me fjalë injorantët, ata thonë: “Paqe!”! (El-Furkan, 63).
Edhe sikur ta pranojmë se fjala “lagv” në ajet, përfshin edhe këngën, do të shohim se ajeti rekomandon dhe lavdëron shmëngien nga dëgjimi i saj dhe nuk përmban asgjë që e obligon atë.
Fjala “lagv” sikurse fjala “batil”, do të thotë ajo në të cilën nuk ka dobi. Dhe dëgjimi i asaj nga e cila nuk ka dobi, nuk është haram përderisa nuk dëmton ndonjë të drejtë apo nuk pengon nga ndonjë detyrë fetare.
Transmetohet se Ibni Xhurejxhi, pasi lejonte të dëgjoheshin këngët, ishte pyetur: “A do të vendoset ajo në Ditën e Gjykimin me veprat e mira apo me veprat e këqija”? Thotë: “As me veprat e mira, e as me veprat e këqija, sepse ajo është e ngjashme me “lagvin”, për të cilin i Lartmadhërishmi ka thënë:
لاَ يُؤَاخِذُكُمُ اللهُ بِاللَّغْوِ فِي أَيْماَنِكُمْ ...
“Allahu nuk ju merr në përgjegjësi për betimet tuaja të paqëllimta…” (El-Bekare, 225).
Imam Gazaliu ka thënë: “Nëse theksohet emri i Allahut të madhërishëm me anë të betimit të paqëllimtë, të paobligueshëm, pa zotim dhe pa u kundërshtuar se – nuk ka dobi – nuk merret në konsideratë, e si do të merret poezia dhe vallëzimi?.
Andaj mund të themi: Çdo këngë nuk është “lagv”. Ajo vlerësohet në bazë të qëllimit (nijetit) të autorit. Qëllimi i mirë argëtimin (lehv) e bën bamirësi dhe shakanë e bën përulje, ndërsa qëllimi i keq e shkatërron edhe atë punë, e cila në shikim të jashtëm është ibadet, kurse në brendi është formalizëm (rija’), sepse:
إنَّ اللهَ لاَ يَنْظُرُ إلَى صُوَرِكُمْ و لَكِنْ يَنْظُرُ إلَى قُلُوبِكُم
“Vërtet Allahu nuk e shikon pamjen tuaj të jashtme, por i shikon zemrat tuaja”
Do ta citojmë këtu një thënie të mirë nga Ibni Hazmi në librin “El-Muhal-li”, ku u përgjigjet atyre që ndalojnë këngën dhe thotë: “Ata argumentojnë duke thënë: A është kënga e vërtetë apo jo e vërtetë? Dhe nuk mund të jetë jashtë këtyre të dyjave - në grupin e tretë, sepse Allahu i madhërishëm thotë:
فَماَ ذاَ بَعْدَ الْحَقِّ إلاَّ الضَّلاَلُ
“…Pas së vërtetës nuk ka tjetër pos iluzione…” (Junus, 32).
Përgjigjja jonë, me ndihmën e Allahut është: “I dërguari i Allahut s.a.v.s. ka thënë: “Vërtet veprat vlerësohen sipas qëllimit dhe secili njeri do të shpërblehet sipas qëllimit”, andaj ai që me dëgjimin e këngëve synon ndihmë e përkrahje për vepra të ndaluara nga Allahu, ai është mëkatar i rëndë (fasik). Po kështu është qëndrimi edhe me gjërat e tjera përveç muzikës. Por ai që me dëgjimin e muzikës synon pushimin e shpirtit, që ta forcojë kështu për ibadet ndaj Allahut xh.sh. dhe për aktivitet në bamirësi, ai është i përulur e bamirës, dhe kjo vepër e tij është prej veprave të vërteta. Ndërkaq, ai që nuk ka për qëllim as nënshtrim e as mëkat, atëherë është “lagv”, i falshëm, siç është rasti me një njeri që del në kopshtin e tij për shëtitje, apo që ulet në pragun e derës së shtëpisë dhe shikon, apo veshja e teshave me ndonjë ngjyrë të caktuar, apo shtrirja e dorës, e këmbës si dhe të gjitha veprat e tjera.” (El-Muhal-li, 126).
Ndërkaq, hadithet me të cilat argumentojnë ndaluesit e muzikës, që të gjitha janë me simptoma të plagëve, dhe nuk është asnjë hadith plotësisht i shëndoshë pa dobësi në saktësinë apo në argumentimin e tij ose në të dyja. Kadi Ebu Bekr ibnul- Arebij ka thënë në librin e tij “El-Ahkam” se për ndalim nuk ka asgjë të saktë. Kështu ka thënë edhe El-Gazaliu, edhe Ibnu En-Nahvij në “El-Umdeh”. Ibni Hazmi thotë: “Çdo gjë që është transmetuar rreth kësaj, është e pavërtetë dhe apokrife (batil mevdu’)”.
Nëse demantohen argumentet e ndalimit, muzika në esencë mbetet e lejuar. Aq më tepër kur kemi tekste (argumente) të qëndrueshme, të cilat dëshmojnë lejimin e muzikës. Do të mjaftohemi për këtë me ato që janë theksuar në dy përmbledhjet e vërteta të haditheve (sahihajn), se Ebu Bekri r.a. kishte hyrë në shtëpinë e Pejgamberit a.s. tek h. Aisheja, kur ja aty dy robëresha po këndonin, të cilat i qorton me fjalët: “Fyejt e djallit në shtëpi të Pejgamberit, a”?, kurse Pejgamberi a.s. i thotë:“Lëri, o Ebu Bekr, se janë ditë feste” dhe nuk është shënuar se muzika është ndaluar jashtë ditëve të festës, dhe kjo do të thotë se festa është prej rasteve kur pëlqehet që të shfaqet gëzimi me muzikë e dëfrime të tjera të pastra.
Mirëpo, të mos harrojmë në fund të kësaj fetvaje, që t’i vendosim edhe kushtet që duhet të kihen parasysh:
a) Patjetër tematika e këngës duhet të jetë në përputhje me mësimet dhe edukatën islame…
Kënga që përmban shprehje, si: “Dynjaja është cigarja cigarja dhe gota” në kundërshtim me mësimin islam, i cili alkoolin e konsideron ndyrësi prej veprave të djallit, duke e mallkuar atë që pi alkool, atë që prodhon, atë që e transporton, dhe çdonjërin që merr pjesë në çfarëdo forme rreth tij, siç dihet edhe për duhanin që është prej gjërave padyshim të dëmshme.
Andaj kënga e cila madhëron pronarin dhe pronaren e “syrit depërtues”, është këngë në kundërshtim me etikën islame, e cila urdhëron: “Thuaju besimtarëve të ndalin shikimet (prej haramit)…” (En-Nur, 30), “Thuaju edhe besimtareve të ndalin shikimet e tyre…” (En-Nur, 31). Ndërkaq, i Dërguari i Allahut thotë: “O Ali, mos e paso shikimin e parë edhe me një shikim tjetër, sepse ti ke të drejtë vetëm për shikimin e parë e jo edhe të dytin”.
b) Edhe mënyra e interpretimit ka rëndësi. Përmbajtja (e këngës) mund të jetë e pranueshme, pa vërejtje, por mënyra e interpretimit të këngëtarit apo këngëtares me thyerje të fjalëve, me shkaktim ndikimi të qëllimshëm, me nxitje të epsheve qëllimisht, me provokim të zemrave të sëmura-këto këngën e bartin nga sfera e lejuar (hallall) në atë të ndaluar (haram), si shembulli i këngëve ku të pranishmit e përcjellin këngën me brohoritje të ndryshme frenetike.
Të theksojmë edhe fjalën e Allahut xh.sh. për gratë e Pejgamberit a.s.: “… Andaj, mos u llastoni në të folur e të lakmojë ai që ka sëmundje në zemrën e tij…” (El-Ahzab, 32).
c) Pastaj, feja e ka ndaluar teprimin në çdo gjë, madje edhe në ibadet, andaj si do të ishte teprimi në argëtim (lehv) dhe humbja e kohës në të qoftë edhe i lejuar? Ky është argument se kjo ta largon zemrën dhe mendjen prej obligimeve dhe qëllimeve të mëdha, dhe është argument për dëmtimin e të drejtave të tjera që duhet ta marrin pjesën e tyre në kuadër të kohës së caktuar të njeriut. Këtë në mënyrë të mrekullueshme e ka shprehur Ibnu-l- Mukaffa’, kur thotë: “Nuk kam vërejtur asnjë tepricë, që krahas saj të mos jetë humbur një e drejtë”.
d) Dëgjuesi – pas këtyre kufizimeve – duhet të jetë gjykatës i vetvetes. Nëse muzika, apo ndonjë lloj i caktuar i saj, është e tillë që ia nxit epshin, dhe e shtyn në paragjykime e mendime të prishura emocionale, atëherë ai duhet t’i shmanget asaj muzike dhe ta mbyllë derën nga e cila fryn era që ia prish zemrën, fenë dhe moralin, e të qetësohet dhe të pushojë.
S’ka dyshim se këngët e sotme rrallëherë i plotësojnë të gjitha këto kushtëzime, qoftë nga aspekti i sasisë, i mënyrës, i tematikës apo i interpretimit, veçmas pas shoqërimit të saj me jetën e popujve që janë shumë larg fesë dhe vlerave e moralit të saj. Muslimani nuk duhet t’i madhërojë ato, nuk duhet të marrë pjesë në përhapjen e tyre, dhe as në zgjerimin e ndikimit të tyre, sepse me të shtrihet zona e prishjes së tyre.
Andaj, më mirë është për muslimanin i cili kujdeset për fenë e tij, që ta ruajë vetveten duke iu shmangur gjërave të dyshimta dhe duke e larguar veten nga kjo sfidë prej së cilës vetëm rrallëherë ose shumë vështirë mund të dilet pa u zhytur në haram.
Ata që mbajnë qëndrimin për lejimin (e muzikës), duhet të jenë shumë të kujdesshëm dhe të ruhen sa më shumë që të jetë e mundur, kjo është kështu për sa i përket dëgjimit, ndërkaq çështja e marrjes me të në mënyrë profesionale është edhe më delikate, sepse zhytja në të ashtuquajturën sferë të saj “artistike”, muslimanit ia vë në rrezik fenë e tij, saqë rrallëkush del prej saj i shëndoshë…
Kështu është për mashkullin, po, për femrën kjo është edhe më e rëndë dhe më e rrezikshme. Për këtë arsye Allahu i Madhërishëm i ka urdhëruar ato që të kenë kujdes dhe të ruhen në veshmbathje, në ecje dhe në të folur e të largohen nga provokimi i meshkujve dhe as të mos provokohen nga meshkujt, pra të ruhen nga e keqja e gjuhës, e syrit dhe e zemrave të sëmura, siç thotë i Lartmadhërishmi: “…Pse kjo është më afër që ato të njihen (se nuk janë rrugaçe) e të mos ofendohen…”(El-Ahzab, 59) dhe: “ …Andaj mos u llastoni në të folur e të lakmojë ai që ka sëmundje në zemrën e tij…” (El-Ahzab, 32).
Marrja e femrës muslimane me muzikë në mënyrë profesionale, atë e sjell në situata që të provokojë ose të provokohet, e shpie t’u ekspozohet ndalimeve, saqë pak herë mund të shpëtojë nga qëndrimi vetëm për vetëm me mashkullin e huaj, si gjatë interpretimeve, gjatë incizimeve, gjatë kontraktimeve etj. Përzierja e femrës muslimane me meshkuj të huaj, është prej gjërave të ndaluara me Sheriat. Madje përzierja e saj edhe me femra lakuriqe muslimane qofshin nga trashëgimia apo jomuslimane, po ashtu është e ndaluar (haram).



Pyetja:Martesa civile në Perëndim
I nderuar dijetar, Eselamu Alejkum.
A është e vlefshme ne Sheriat martesa civile e cila bëhet ne vendet Perëndimore dhe Evropjane? A janë të lejuara të drejtat bashkëshortore (martesore) për çiftin musliman të sapomartuar në këto vende dhe cilat janë kufizimet për ta?
Xhazakum Allah Hajr.

Përgjigjia: Ve alejkum Es-selam ve rahmetullahi ve Bereketuh.
Ne emër të Allahut, të Gjithëfuqishmit, Mëshiruesit.
Të gjitha lavderimet i takojnë Allahut, dhe paqja dhe shpëtimi qofshin mbi të dërguarin e Tij.
I nderuar pyetës, gëzohemi (lavdërohemi) për interesimin tuaj për dituri dhe për padurimin tuaj për të ditur se çfarë është e lejuar dhe çka jo. Ne e lusim Allahun që të ndihmojë në këtë rrugë të ndershme.
Në përgjithësi, martesa që të jetë e lejuar duhet ti plotësojë disa kërkesa si; shpalljen (lajmërimin) e martesës, pagesa për vajzën, pëlqimi mes dy palëve, leja nga Uali (i zoti i vajzës) dhe prezenca e dëshmitarëve.
Sa për martesësn e cila bëhet në vendet Perëndimore, duhet të theksojmë që nëse kontrata e martesës në këto vende i përmban të gjitha kërkesat që i përmendëm më lart dhe nuk përmban ndonjë shkak të Sheriatit që e kundërshton atë, ajo martesë është e lejuar, që do të thotë të gjitha të drejtat martesore (bashkëshortore) janë të lejuara. Megjithatë nëse njëri nga çifti është nga një vend musliman atëhere kontrata duhet të bëhet në atë vend (ose të regjistrohet në një konsullat të përshtatshme) kështu që të dy të drejtat e partnerëve të ruhen, sipas Sheriatit.
Për këtë gjë, Sheikh Fajsal Maulaui, Zëvëndës Kryetari i Këshillit Evropjan për Fetva dhe Hulumtime ka thënë:
“Martesa legale e cila bëhet në vendet Evropjane konsiderohet martesë e lejuar në Sheriat meqë (përderisa) nuk ka ndonjë shkak në Sheriat kundër asaj. Kjo ndodh për arsye se kushti kryesor në martesën e lejuar është pëlqimi i të dy palëve, gjë e cila ndodhet në rastin e martesës civile apo ligjore. Gjithashtu, shpallja zakonisht bëhet. Sa për kushtin e dy dëshmitarëve, sipas disa dijetarëve, është për të garantuar që martesa është shpallur, por kjo është e arritur në martesën legale. Kurse për pajtimin e të zotit të vajzës (Ualit) është një qështje me mospajtime në shkollat e Fikhut.
Për këtë, kushti i vetëm që e bën të palejueshëm martesën ligjore apo legale në Perëndim është nëse egziston ndonjë shkak që e ndalon martesën në Sheriat. Për shembull, muslimanit nuk i është e lejuar të martojë motrën e tij të birësuar, megjithëse kjo është e lejuar në vendet Evropjane. (Po ashtu, gruaja muslimane nuk është e lejuar të martojë një jomusliman dhe një musliman të martojë një jomuslimane përveçse një kristiane apo jahudite, kurse të gjitha lidhjet fetare për martesë janë të lejuara në vendet Perëndimire). Për këtë nëse një martesë bëhet mes një muslimani dhe motrës së tij të birsuar në një vend Perëndimor kjo martesë nuk është e lejuar në Sheriat, shkaku që e ndalon këtë martesë është harami në marrëdhënjet seksuale mes tyre.
Nëse nuk ka shkak të Sheriatit për ndalesë martesore, martesa e bërë në një vend Perëndimor konsiderohet martesë e lejuar në sytë e Sheriatit dhe mund të pranohet në gjykatat e Sheriatit të vendeve muslimane. Ky rregull është në veçanti për çiftet muslimane që kanë nacionalitet dhe origjin evropjane. Kështu që, nëse njëri apo të dy kanë nacionalitet nga ndonje vend musliman atëhere ata duhet ta bëjnë kontratën në atw shtet (ose të regjistrohet në konsullatë të përshtatshme kështu që martesa të njihet edhe jashtë). Megjithatë nëse ata e bëjnë kontratën në një vend jo musliman, martesa e tyre është e lejuar nëse nuk ka shkak në Sheriat që e ndalon atë, por ata janë gjyhnaqar për pranimin për të përdorur ligjin jo musliman dhe joparaqitjen në një ligj musliman.
Për sa i përket shkaqeve të Sheriatit që e ndalojnë martesën ato janë si më poshtë:
1. Nëse gruaja është një nga kategoritë e ndaluara në Sheriat siç është nëna, motra, vajza, tezet nga nëna dhe babai.
2. Nëna birësuese dhe motra e birësuar.
3. Një musliman nuk është i lejuar të martojë një grua të martuar, një vejushë apo një grua të divorcuar që është akoma në Iddah (periudha e pritjes) pasi është bërë vejushë apo e divorcuar. Vetëm mbas mabrimit të Idas (priudhës së pritjes) martesa është e lejuar.
4. Muslimani nuk është i lejuar të ketë në martesë më shumë se 4 gra në të njëjtën kohë, apo të ketë dy motra për martesë në të njëjtën kohë , apo të ketë një grua dhe tezen e saj nga babai apo nëna në të njëjtën kohë.
5. Gruaja muslimane nuk është e lejuar të martojë një jomusliman, dhe muslimani nuk është i lejuar të martojë një jomuslimane përveçse kristiane apo jahudite.
Allahu e di më së miri ÇDO GJË E RE NUK ËSHTË BIDAT
- VERIFIKIMI I DISA GJËRAVE TË DITËS SË XHUMA
QË PRETENDOHET SE JANË BIDATE -
PYETJA: Dita e xhuma, pa dyshim, është dita më e mirë e javës. Në këtë ditë është bërë obligim namazi të falet me xhemat (kolektivisht) në kohën e namazit të drekës. Për t’u treguar rëndësia e kësaj dite, për t’u ngritur vlera e saj dhe për t’u amshuar emri i saj, kaptina e gjashtëdhjetë e dytë e Kur’anit është quajtur me këtë emër, Suretu-l-xhumua. Po ashtu, ka shumë hadithe të të Dërguarit të All-llahut, qoftë në dy koleksionet e sakta të haditheve, të Buhariut dhe Muslimit, qoftë në koleksionet tjera të hadithit, të cilat e konfirmojnë vlerën e kësaj dite dhe thërrasin që të përfillet.
Nisur nga vlera e madhe që ka dita e xhuma, djalli i mallkuar e mobilizoi ushtrinë e vet që t’i sfidojnë njerëzit - qoftë masën e gjërë apo intelektualët - dhe t’ua mjegullojnë gjërat, t’ua zbukurojnë vënien e disa adhurimeve në vend të ibadeteve të cilat janë legalizuar për ditën e xhuma. Ata këtë veprim e kanë bërë nga neglizhenca, e me këtë janë përfshirë në përmbajtjen e ajetit 104 të Kaptinës El-Kehf.
A lejohet të thuhet në formë figurative: Nëse dita e xhuma është dita që më së tepërmi u ekspozohet bidateve, atëherë njerëzit të cilët më së tepërmi u ekspozohen sprovave janë të dërguarit e All-llahut, qoftë ata të cilëve u ka zbritur libër apo ata që kanë vepruar me atë libër që është zbritur para tyre.
Bidatet (risitë e urrejtura) që i kanë shpikur njerëzit në ditën e xhuma në esencë janë adhurime me të cilat njeriu i afrohet All-llahut, në këtë nuk ka fare dyshim, e ato nuk kanë marrë tretmanin e bidatit për gjë tjetër pos se janë vënë në vendin jo të duhur, qoftë në kuptim të kohës apo vendit. Ja disa shembuj për këtë:
1. Leximi i Kur’anit me altoparlant në volumin më të madh të zërit, që në këtë formë është bërë prej simboleve të ditës së xhuma, nëse jo edhe prej sunneteve të saj. Kjo, edhe pse ngritja e zërit në xhami duke lexuar nuk është e lejuar, sepse me të dëmtohen të tjerët...
2. Ligjëratat - derset këshilluese që mbahen para hutbes (ligjeratës së xhumasë në minber). Këto ligjërata edhe pse janë adhurim dhe të dobishme, nga ana tjetër nuk janë legjitime në këtë kohë, sepse kjo kohë është kohë e namazeve vullnetare, leximit të Kur’anit dhe dërgimit të salavateve për Pejgamberin [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]... Pastaj gjeneratat e para (selefi), për të cilët është dëshmuar se janë në rrugë të drejtë dhe të shpëtuar, nuk e kanë bërë një gjë të tillë, edhe pse ka pasur shkak për të, sepse ata kanë qenë njerëzit më të ditur dhe më të thirrur në shkencë. Ndërkaq neve na mbetet vetëm që t’i pasojmë në atë që e kanë bërë dhe në atë që e kanë braktisur.
3. Ka shumë bidate të cilat i kanë shpikur njerëzit ditën e xhuma, e disa prej tyre i ka përmendur dijetari i shquar Ibn El-Haxh në librin e tij “El-Med’hal”, vëll. II, fq. 203-282. Prej tyre disa janë të pranishme në të gjitha xhamitë e botës, disa tjera janë të pranishme në pjesën më të madhe të xhamive, e disa tjera nëpër xhami në mënyrë selektive, por në përgjithësi, nuk ka xhami ku nuk ka bidate.
4. Ndërkaq bidati i ri i cili u është bashkangjitur bidateve tjera pa mirëseardhje, është bidati që është evident vetëm në Algjeri dhe ka lindur në kryeqytetin e këtij vendi. Fjala është për hutben e tretë në formë të komunikatës në dy faqe të mëdha.
Kjo ndodhi në xhaminë e Abdu-l-Hamid ibn Badisit në kryeqytet, në shtator të vitit 1989. Ligjëruesi pas ligjëratës lajmëroi për këtë komunikatë të cilën unë e quaj hutbe e tretë. Njëri e mori mikrofonin dhe iu drejtua xhematit duke thënë: “O ju besimtarë, mos u shpërndani pas namazit, por qëndroni në vendet tuaja, sepse do t’ju lexohet një komunikatë”. Edhe pse kjo komunikatë ka vlerën e vet, nga ana tjetër nuk është kjo koha dhe vendi i duhur, por koha e saj është në termin tjetër të ditës së xhuma. Poashtu, ajo duhet të publikohet në gazeta, revista dhe simpoziume, apo t’u jepet kompetentëve në ministrinë e arsimit të lartë.
Andaj këtu dua të pohoj se, edhe pse e përkrahi qind për qind përmbajtjen e komunikatës, e proklamoj fuqishëm kundërshtimin tim ndaj mënyrës se si u bë kumtimi i saj, me qëllim që ta mbroj atë që ka qenë praktikë e gjeneratës së parë (selefit) të devotshme.
Ai i cili e lexon kaptinën “El-Xhumu’a” has një ajet i cili i thërret falësit e namazit që menjëherë pas përfundimit të namazit të shpërndahen e të mos qëndrojnë në xhami, madje edhe për namaz vullnetar, e kush dëshiron të falë sunnet, atë do ta bën në shtëpi.
Poashtu, dua të them edhe atë se, ma merr mendja se ajo që bëhet është nga neglizhenca, e në këtë mënyrë luftohen dijetarët. Të lartë janë ata që nuk gabojnë.
A nuk pajtoheni me mua se ky bidat duhet të rezistohet dhe të injorohet?
PËRGJIGJJA: Vëllau im, dije se nuk është bidat çdo gjë që është shpikur pas të Dërguarit të All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], sepse muslimanët kanë shpikur shumë gjëra të cilat nuk kanë qenë në kohën e Pejgamberit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], por nuk janë konsideruar bidat, fjala vjen si legalizimi i një ezani tjetër ditën e xhuma kur u shtuan njerëzit dhe u zgjerua qyteti i Medines.
Poashtu, në këtë dioptri duhet shikuar edhe shpikjen e shkencave të ndryshme dhe ligjërimin e tyre në xhami, si shkenca e jurisprudencës islame (fik’hu), bazat e së drejtës (usuli fikhu), sintaksa dhe morfologjia, linguistika dhe stilistika, kurse të gjitha këto disiplina shkencore nuk kanë qenë të pranishme në kohën e të Dërguarit të All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], por u paraqitën si nevojë e kohës dhe nuk dolën jashtë synimeve të fesë, por ato janë për t’i shërbyer fesë dhe sillen rreth boshtit të saj.
Për këtë, veprimet të cilat janë në kornizë të synimeve të sheriatit nuk konsiderohen prej risive (bidateve) të urrejtura, edhe pse forma e saj parciale nuk ka qenë prezente në kohën e të Dërguarit të All-llahut, sepse sipas të gjitha gjasave nuk ka pasur nevojë për një gjë të tillë.
Në këtë kontekst është edhe leximi i komunikatave para njerëzve pas faljes së namazit përkitazi me çështje që u tangojnë, sikur që vepruan vëllezërit tanë në xhamitë e Gazës dhe qyteteve tjera të Palestinës në fillim të lëvizjes së Intifadës islame, ashtu që komunikatat, proklamimet dhe thirrjet e tyre kumtoheshin në shtëpitë e All-llahut - xhamitë, në të thirrej prej minareve dhe për këtë shkak fillimisht u quajt: Revolucioni i xhamive.
Xhamia është boshti i aktivitetit në jetën islame. Ajo në kohën e të Dërguarit të All-llahut ka qenë vend misioni dhe qendër e shtetit, sikur që e sqarova këtë në librin tim El-Ibadetu fi-l-Islam. Në xhami mbahen ligjerata dhe këshilla, prej xhamie nisen brigadat e xhihadit, në xhami i Dërguari i All-llahut i pranonte delegacionet e ndryshme dhe ambasadorët, aty lidheshin kurorat, madje aty abisinasit luajtën me shtizat e tyre dhe i luajtën vallet e tyre të njohura në një nga ditët e festës, ndërkaq i Dërguari i All-llahut i stimulonte ata dhe i ndihmonte bashkëshortes së tij Aishes që t’i shikojë.
Andaj, pse nuk mund të jetë xhamia vend për kumtimin e komunikatave islame, përmbajtjen e së cilës aspak nuk e mohon pyetësi, e madje thotë se e përkrah përmbajtjen e saj qind për qind?
Poashtu, çfarë ndalese ka që të mbahet ligjeratë në xhami pas xhumasë, me qëllim që të sqarohen e të detajizohen disa gjëra që janë përmendur në hutbe, e për të cilat nuk ka premtuar koha, apo të jepet përgjigje në disa pyetje që u interesojnë njerëzve?
Unë personalisht e kam pasur traditë këtë që herët, qysh kur ligjëroja në xhaminë Ez-Zemalik në Kajro në vitet e pesëdhjeta të shekullit të kaluar. Pas namazit të xhumasë dhe dy rekateve sunnet ulesha mes njerëzve që t’u përgjigjem pyetjeve që parashtroheshin rreth hutbes - ligjeratës së xhumasë apo rreth çështjeve tjera. Këto tubime ishin mjaft të dobishme, njerëzit patën mjaft dobi dhe i ndiqnin me zell. Unë ende e praktikoj këtë kohë pas kohe në xhaminë ku ligjeroj në Doha, normalisht kur kam kohë dhe më ndihmon shëndeti dhe rrethanat.
Ajeti kur’anor: “E, kur të kryhet namazi, atëherë shpërndahuni në tokë dhe kërkoni begatitë e All-llahut...” (El-Xhumua: 10), flet se shpërndarja dhe kërkimi i furnizimit pas namazit është i lejuar e jo obligativ, sepse mendimi më i drejtë është se imperativi pas ndalesës konsiston në lejim e jo obligim, siç është rasti me ajetin: “... E kur të hiqni ihramin, atëherë gjahtoni...”, (El-Maide: 2) si dhe ajetin kur’anor për gratë: “E kur të pastrohen, atëherë afrohuni atyre ashtu siç u ka lejuar All-llahu...”.(El-Bekare: 222)
Edhe në rastin konkret All-llahu i Madhërishëm e ka ndaluar shitblerjen kur thërret ezani i ditës së xhuma, e kur do të kryhet namazi suprimohet ndalesa dhe çështja ngel ashtu si ka qenë.
Për sa i përket hadithit të cilin e transmentojnë Ebu Davudi, Tirmidhiu dhe Nesaiu prej Amër ibn Shuajbit, e ky prej babait të vet, se i Dërguari i All-llahut ka ndaluar të recitohen poezi, të bëhet shitblerje dhe të mblidhen njerëzit në rrethe në xhami ditën e xhuma para namazit, e që Tirmidhiu e konsideron të mirë - hasen, kanë theksuar se përmendja e kushtit “para namazit” është argument se kjo lejohet pas namazit për dituri dhe përmendje të All-llahut.
Poashtu edhe ligjërata para xhumasë, për këtë mund të ketë nevojë apo mund ta imponojë interesi që shpresohet nga kjo ligjeratë. Në këtë kontekst duhet përmendur faktin se në shumë vende jo arabe hutbeja mbahet në gjuhën arabe, ndërkaq xhemati i pranishëm nuk e njohin arabishten dhe nuk kanë ndonjë dobi të rëndësishme prej hutbes, që dikton si zakonisht shkurtësinë e saj. Për këtë shkak ata këtë zbrazëti e plotësojnë me ligjeratë në gjuhën përkatëse të popullit para xhumasë ku prezentojnë njerëzit të cilët kanë kohë dhe duan t’i njohin çështjet fetare.
Përafërsisht kështu duhet shikuar edhe ajo që ndodh në Algjeri dhe në disa vende tjera në perëndim të botës arabe dhe Afrikë, sepse shumë ligjërues zyrtarë nuk mund ta arrijnë qëllimin përmes ligjeratave të tyre, ndërkaq njerëzit nuk presin pas namazit, prandaj ligjërata para namazit është kompenzim për dobësinë e hutbes, e në veçanti nëse ai i cili mban ligjeratë - ders është prej atyre që nuk mund ta mbajnë hutben, sepse ndodh që të jetë jo shtetas i atij vendi apo ka ndonjë pengesë tjetër të këtij lloji.
Natyrisht se ky termin nuk është koha ideale dhe do të duhej që hutbeja të mjaftojë, mirëpo nga ana tjetër ky është realiteti ynë, kurse ne shumë herë detyrohemi të zbresim nga idealja në realitetin e ulët, ndërkaq Islami këtë e lejon konform rregullit të domosdoshmërisë dhe dispozitave të saj.
Mbetet ta shqyrtojmë hadithin që e përmendëm prej Amër ibn Shuajbit, përkitazi me të cilin polemikat janë të njohura. Po edhe sikur të pajtohemi se hadithi është i gradës hasen - i mirë, sikur që thotë Tirmidhiu, ai nuk dëshmon për diçka më tepër se veprimi i tillë të jetë i pa pëlqyer, ndërkaq pa pëlqyeshmëria pezullohet me nevojën më të vogël apo interesin më të thjeshtë.
Tirmidhiu thotë: “Disa dijetarë e kanë urrejtur shitblerjen në xhami”, kurse të këtij mendimi janë edhe Ahmedi e Is’haku.
Nga disa dijetarë të tabi’inëve përmendet se tolerohet shitblerja në xhami, kurse prej të Dërguarit të All-llahut, Muhammedit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], në disa hadithe përmendet tolerimi për recitimin e poezive në xhami1.
Mirëpo duhet pasur parasysh faktin se dijetarët e kanë përmendur shkakun e tubimit në rrethe në xhami para namazit. Autori i veprës Tuhfetu-l-ehvedhij përmend se këto rrethe mund t’i shkëpusin rrathët e namazit (safat), sepse muslimanët urdhërohen të vijnë sa më herët në xhami ditën e xhuma dhe t’i ngjeshin safët - rrathët e namazit njëri pas tjetrit; e poashtu këto rrathë ndryshojnë prej formës së tubimit të namazfalësve2.
Po ashtu edhe Ibn A’rebiju në veprën Aridatu-l-ahvedhij fi sherhi Et-Tirmidhijj përmend se është ndalur nga tubimi në rrethe ditën e xhuma, sepse ata duhet të jenë në rrathë të kthyer kah imami në hutbe dhe të rreshtohen pas tij në namaz3. Tubimi në rrethe bie ndesh me këtë, sepse ata qëndrojnë në formë kruzhoqesh jo në drejtim të Kibles, e as të ngjeshur sikur rrathët e namazit. Pra, në këtë formë nuk rreshtohen ata që falen, sepse ata janë të rradhitur në saffe, të drejtuar kah Kibla të gatshëm për namaz kur do të vijë koha.
Dijetarët, nga ndalimi i tubimit në rrethe para xhumasë kanë përfunduar se tubimi në rrethe pas xhumaje është legjitim dhe nuk paraqet problem, sikur që thekson imam Hattabi në veprën Mea’limus-sunen.
All-llahu na ndihmoftë dhe na udhëzoftë në të drejtën.







Pyetja: Përdorimi i kamatës për të paguar taksat
Shkollarë të nderuar, Esselamu Alejkum.
Kam dëshirë të di a mund t’i paguaj taksat vjetore nga interesi (kamata) që e fitoj në dhogarinë e kursimit.
Xhezakum Allah hajr.

Përgjigjia: Ve alajkumu selam ve rahmetullahi ve berekatuhu
Në emër të Zotit Mëshiruesit, Mëshirëbërësi
Në pergjigje të pyetjes suaj, ekonomisti dhe këshilltari i dalluar musliman, Dr. Monzer Kahf, thotë:
Vëlla i dashur, pasiqë interesi i fituar nga llogaria e kursimit apo nga cilado depozitë tjetër nuk është i juaji nga aspekti i sheriatit, nuk mund ta perdorni atë për pagimin e obligimeve legale ndaj qeverisë apo cilit do entitet tjetër ndaj të cilëve ke obligime. Gjithashtu nuk mund ta perdorni atë as për të paguar interesin në borxhin e bazuar në interes që mund të keni huazuar.
Qëndrimi i sheriatit është se interesi i fituar nuk është i fituar, por është pronë e paguesit. Pasiqë paguesi është banka, biznesi i të cilës është të jap borxhe me interes, neve nuk duhet të ja kthejmë atë paguesit, pasiqë një vepër e tillë shton të keqen e interesit (kamatës) duke rritur keqbërësinë. Kështu, duhet të merrni paratë nga interesi dhe të ja dorëzoni ndonjë shoqate bamirëse muslimane, jo si sadakë por me qëllim për t’i mbajtur paratë të pastërta.
Taksat janë obligim civil që esencialisht janë rezultat i të jetuarit së bashku në një shoqëri si dhe shërbime të nevojshme të qeverisë. Prandaj taksat janë obligim personal që duhen të paguhen nga paratë personale e jo nga ato që nuk i posedoni.
Allahu din më së miri.

Komente
 
Linqe
 
Kurani Fisnik - Shkarko!

Rijjadus-Salihin - Shkarko

Falja e namazit

Dëgjo Kuran online

Kuizi Islam
 
Numri i vizitoreve 449622 visitors (1412804 hits) klikime.=>

This website was created for free with Own-Free-Website.com. Would you also like to have your own website?
Sign up for free